کاخ صفی آباد بهشهر

کاخ صفی آباد بهشهر

این بنا در سال ۱۰۱۰ هجری قمری به فرمان شاه عباس کبیر ساخته شده. شاه عباس اول، از نظر علاقه مندی به فرزند دل بند خویش این بنا را کاخ صفی آباد نام گذاری کرد. 

کاخ صفی آباد در جنوب غرب شهرستان بهشهر (استان مازندران) و در بالای ارتفاعات منتهی به دشت قرار دارد. این کاخ در زمان شاه صفی نوه شاه عباس توسعه پیدا کرده و عمارت با شکوه صفی آباد مرهون توجه خاص شاه عباس بود. این کاخ در میان باغی زیبا به صورت بنایی مربع شکل که دارای ابعاد 25 × 25 متر بوده و در دو طبقه ساخته شد. ورودی کاخ در سمت شمالی قرار داشته که با عبور از پنج پله امکان دسترسی به داخل طبقه اول کاخ وجود دارد. طبقه اول دارای اتاق‌های متعدد بوده که از طریق راهرو و هشتی امکان دسترسی به داخل آن وجود دارد. طبقه دوم نیز دارای راهرو و اتاق های زیبا است. 

  

بنا بر روایت مورخان دیوارهای درونی کاخ دارای نقاشیهای گوناگون بوده که متاسفانه امروزه، اثری از آن بر جای نمانده است. از مصالح به کار رفته در این کاخ، سنگ، آجر و گچ است که در قرن اخیر بر اثر ویرانیهای پیاپی ساخته شد. 

این کاخ در زمان حمله افغان‌ها آسیب دیده و در زمان نادر شاه تعمیر و بازسازی شد. این بنا در زمان قاجاریه نیز مورد مرمت قرار گرفت و در قرن اخیر کاملا احیاء شده است

  

از کاخ صفی آباد و تا باغ شاه بهشهر که به عمارت چهل ستون مشهور است، یک راه زیر زمینی احداث شده بود که در مواقع ضروری مورد استفاده عبور و مرور یا سایر جریانهای دیگر میگردید. فاصلهٔ کاخ تا دریا در حدود ۱۶ کیلومتر است و در ایام سلطنت صفویه به ویژه شاه عباس کبیر این راه زیر زمینی جهت امور سوق الجیشی و جلوگیری از تهاجمات ازبکان و سایر ملل وحشی که در حول و حوش دریای خزر زندگی میکردند، استفاده میشد. در موازات کاخ صفی آباد چشمهٔ آبی موجود است که به چشمه «پلنگ خیل» شهرت دارد. این آب در ایام فرمانروایی صفویه با شکل روباز و قیمتی و نیز با تنپوشه‌های سفالی جریان داشت و در وسط ساختمان طبقه اول حرفی مرمر به شکل کثیر اطلاع احداث بود و در تمام طبقات ساختمان از دیواره و غیره به وسیلهٔ تنپوشه‌های سفالی آب جریان داشت تا تهویهٔ هوا برای ایام تابستان یا احتیاجات دیگر شود. 

                                         این کاخ تا سطح دریای خزر حدود ۶۵۰ متر ارتفاع دارد که چراغهای بندرترکمن و بندرگز از آن نمایان است و تا ۳۰ کیلومتر چشم انداز دارد. این کاخ در حدود ۷۰ سال پیش طعمهٔ حریق شده و به کلی آثار و شکوه باستانی خود را از دست داد. مصالح ساختمانی آن نیز به غارت برده شد. در سال ۱۳۱۵ رضا شاه دستور به تعمیر و مرمت کلیه تأسیسات کاخ را داد. 

  

مجموعه تاریخی صفی آباد که مشتمل بر یک کاخ و باغ بزرگی از دوره صفوی است پس از انقلاب اسلامی در اختیار وزرات اطلاعات قرار گرفت و تا اوایل سال 84 تصمیمی درباره آزاد سازی عرصه و حریم این کاخ صفوی گرفته نشده بود. با حضور مشاور در مجموعه باغ های تاریخی عباس آباد بهشهر به منظور تهیه طرح ساماندهی باغ‌ها، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دستور آزاد سازی مجموعه صفی آباد را برای قرار گرفتن در طرح ساماندهی داد. 

در زمان ریاست آقای مرعشی، گفت‌وگوهایی با مسئولان این سازمان انجام گرفت و طی آن قرار شد کل مجموعه کاخ‌ها آزاد شود اما این کار هنوز انجام نگرفته است. اهالی شهر و کسانی که سالهای قبل از انقلاب را به خاطر دارند، می‌گویند در زمان شاه این ساختمان جهت بهره برداری جاسوسان آمریکایی در اختیار مستشاران آمریکایی بود و بعد از انقلاب فقط چند روزی به دلیل آگاهی دادن به مردم در مورد کارهای آمریکاییان درب آنرا گشودند و مجددا تا به امروز به دلیل اینکه ساختمان در اختیار یک نهاد نظامیست، از بازدید عموم جلوگیری میشود. به همین دلیل تا کنون عکس یا اطلاعات جامعی ای این شاهکار عصر صفوی در دست نیست. 

گردآورنده: محمد جعفری فوتمی